افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی بدون وجود الگوی کشت دلایلی است که اقدام به برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی شده است است از این رو محققان شرکت زمین شناسی با تاکید بر
هشدار شرکت زمین شناسی راجع به فرونشست دشت ها
عبارات مهم : ایران
هشدار شرکت زمین شناسی راجع به فرونشست دشت ها: فارس، کرمان و اصفهان بدترین اوضاع را دارند / فعالیت گسل ها می تواند بر ایجاد فرونشست اثرگذار باشد
به گزارش ایسنا، از فرونشست با عنوان “زلزله خاموش” یاد می شود. فرونشست عبارت است از فروریزش و یا نشست سطح زمین که به علت های متفـاوتی در مقیاس بزرگ روی می دهد.
هشدار شرکت زمین‌شناسی راجع به فرونشست دشت‌ها
عوامل متعددی در ایجـاد ایـن پدیـده موثر است که از آن جمله می تـوان به انحـلال، آب شـدگی یـخ هـا و تـراکم نهـشته ها،حرکت آرام زمین و خروج گدازه و یا عملیـات انـسانی نظیـر معـدن کاری یـا برداشـت بی رویه آب های زیـر زمینـی اشاره کرد.
ایران نیز در سال های اخیر به علت کم کردن بارندگی ها، زیاد کردن جمعیت و توسعه فعالیت های کشاورزی با پدیده فرونشست و فروچاله مواجه است.
افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی بدون وجود الگوی کشت دلایلی است که اقدام به برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی شده است است از این رو محققان شرکت زمین شناسی با تاکید بر
در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست، برداشت بیش از حـد مجـاز منـابع آب های زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و شاخصه های مهندسی رسوبات از جمله عوامل مهم ایجاد فرونشـست در بیـشتر دشت های کشور عزیزمان ایران به شمار می رود.
دشت های “کبودرآهنگ” همدان، “ورامین”، “نظرآباد”، “تهـران”، “مـشهد”، “نیـشابور” و همچنین دشـت هـای استان های کرمان، اصفهان و قزوین از جمله مناطقی هستند که هم اکنون در شرایط بحرانی ایجاد فروچاله ها و فرونشـست قـرار دارنـد.
به گفته دکتر شمشکی مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور کلیه دشت های مهم کشور که در آنها آبخوان های مهمی وجود دارد در مرز هشدار قرار گرفته است و در صورت بی توجهی به آن تبعات مشکل در انتظار کشور است.
هشدار شرکت زمین‌شناسی راجع به فرونشست دشت‌ها
فرونشست و فروچاله
دکتر امیر شمشکی، مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه “فروچاله” یکی از انواع “فرونشست” هست، افزود: فرونشست به هر نوع حرکت رو به پایین سطح زمین که مولفه عمودی نسبت به مولفه افقی غالب باشد و یا برعکس گفته می شود. این پدیده دارای انواع و اقسام مختلفی است.
افزایش جمعیت و توسعه کشاورزی بدون وجود الگوی کشت دلایلی است که اقدام به برداشت بی‌رویه آب‌های زیر زمینی شده است است از این رو محققان شرکت زمین شناسی با تاکید بر
وی تکنوتیکی، فرونشست ناشی از فعالیت های بشر مانند ساخت تونل و هر عاملی که باعث می شود سطح زمین به سمت پایین برود را از جمله دلایل فرونشست زمین دانست و ادامه داد: فرونشست “ناحیه ای”، ناشی از برداشت بی رویه آب تنها در سازندهای آبرفتی مانند دشت های آبرفتی تهران، مشهد و قزوین مشاهده می شود. در صورتی که آب های زیر زمینی در مناطقی که داخل شکاف حفرات سنگی که مقاوم هستند، قرار گرفته باشند و یا آبرفت های دانه درشت باشند به گونه ای که دانه های زمین بتوانند وزن همدیگر را تحمل کنند، فرونشست رخ خواهد داد.
شمشکی، با بیان اینکه فرونشست ناحیه ای در رسوبات ریزدانه آبرفتی که دچار افت شدید آب های زیر زمینی شده است باشند، رخ می دهد، ادامه داد: در این رسوبات آبرفتی ریز دانه ای بخشی از وزن بالایی خاک به وسیله آب تحمل می شود و زمانی که این آب با هر روشی از میان حفرات خارج شود و به سطح زمین آورده شود، لایه های خاک در داخل زمین بر روی همدیگر فرو می ریزند تا فضای تخلخل های ایجاد شده، پر شود.
هشدار شرکت زمین‌شناسی راجع به فرونشست دشت‌ها
وی علت این امر را ماهیت رسوبات ریز دانه ای مانند رس دانست که دانه ها وزن همدیگر را تحمل نمی کنند از این رو فرو می ریزند و باعث می شود لایه ریز دانه با ضخامت 20 تا 30 متر فرو بریزد.
شمشکی با تاکید بر اینکه فرچاله در سطح زمین و براساس بارگذاری ها چون ساخت سازه و به علت وزن اعمال شده است بر روی خاک رخ می دهد اضافه کرد: ولی در فرونشست معمولا بارگذاری صورت نمی گیرد بلکه با برداشت آب های ریز زمینی صورت می گیرد و نیروی مقاوم رو به اوج کم می شود.
سیستم های کارستیک و فرونشست
وی آب کارستی را آب های موجود در غارهای زیر زمین دانست که در سازندهای آهکی وجود دارند و گفت: این نوع سیستم در کشور در جاهایی مانند غار “کتله خور” و “علیصدر” وجود دارد که در این سیستم به طور طبیعی پدیده توسعه سقف ایجاد می شود و وزن سنگ رسوبابی که در سقف غارهای زیر زمینی ایجاد می شود به تدریج قابل تحمل خواهد بود از این رو فرو می ریزد که به آن فروچاله می گویند که بر اثر فروریزش ناگهانی سقف غار شکل گرفته است.
شمشکی با تاکید بر اینکه در بسیاری از دشت های دنیا و به خاص کشورهایی که دارای سنگ های آهکی انحلال پذیر هستند و بسیاری از جاها که منابع آبی آنها از سیستم های کارستیک تامین می شود این پدید ایجاد خواهد شد، اضافه کرد: نمونه این پدیده در البرز به شدت کمتر وجود دارد ولی در زاگرس شدت بیشتری دارد به گونه ای که بسیاری از منابع آبی استان فارس و یا در همدان از منابع کارستی تامین می شود.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در عین حال با بیان اینکه بشر با روش هایی سرعت انحلال لایه های رسوبی شود، در این باره توضیح داد: زیاد کردن میزان گاز Co2 به عنوان گاز گلخانه ای در سطح و بارش های اسیدی و نیز وارد شدن فاضلاب به خاص فاضلاب های صنعتی به آب های زیر زمینی موجب شد تا به میزان بسیار زیادی انحلال پذیری لایه های رسوبی زیاد کردن یابد.
وی گسترش دادن حفره های زیر زمینی به علت برداشت آب و انجام عملیات عمرانی را از دیگر عوامل فروریزش ناشی از فعالیت انسانی نام برد و خاطرنشان کرد: احیا نشدن قنوات موجب می شود که در بعضی از مناطق ریزش کند و آب در پشت آن انباشته می شود و از آنجایی که جنس خاک در وضعیتی است که هنگامی که در مواجه با آب قرار می گیرند دچار فروریزش می شوند از این رو بعد از مدتی این قنات از بخش های بالایی دچار ریزش خواهند شد.
وی با بیان اینکه این اوضاع به خاص در مناطقی که مدتی زمین های بایر و یا زمین های کشاورزی بودند مشاهده می شود، اضافه کرد: به عنوان مثال می توان به جنوب پایتخت کشور عزیزمان ایران و بخش های عمده ای از ورامین اشاره کرد که دارای قنوات زیادی بوده است ضمن آنکه در سال های اخیر توسعه بسیاری یافته است و در بعضی از مناطق قتات ها احیا نشده است و ریزش می کنند.
به گفته این محقق بخش عمده ای دشت پایتخت کشور عزیزمان ایران پوشیده شده است است از مناطق مسکونی و شهرهای متفاوت و از سوی دیگر گسترش قنواتی هم داریم که از آنها نگهداری نمی شود و این در حالی است که قنات ها دارای پتانسیل ارزشمندی جهت توسعه کشور در 2500 سال گذشته و عامل رشد و شکوفایی کشور بوده ولی در حال حاضر مقاومت گذشته خود را از دست داده و عامل خطر شده است است.
فروریزش های اخیر پایتخت کشور عزیزمان ایران و سرعت فزاینده این پدیده در کشور
شمشکی با اشاره به بعضی از فروریزش های پایتخت کشور عزیزمان ایران در سال های اخیر گفت: از جمله آن می توان به ریزش تونل خط 6 متروی پایتخت کشور عزیزمان ایران اشاره کرد که این نوع فروریزش ناشی از ساخت تونل در جایی بوده است که پتانسیل ساخت تونل وجود ندارد؛ چراکه خاک آن از نوع ریزشی است و تهمیدات مورد نیاز جهت ساخت تونل در آن دیده نشده بود و منجر به ریزش سقف تونل شد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور فروریزش منطقه شهران را از دیگر موارد فروریزش در پایتخت کشور عزیزمان ایران نام برد و افزود: علت فروریزش در این منطقه ساخت تونل بود و در آن وقت اعلام شد عملیات ساخت این تونل همانند سایر بخش ها بوده است ولی مساله مهم این است که از نظر زمین شناختی در بعضی از مناطق شرایط خاصی حکم فرما است و باید این شرایط خاص شناسایی و راهکارهای مناسب ساخت و ساز در آن دیده شود.
فرنشست در خیابان مولوی تهران
شمشکی با تاکید بر اینکه سرعت فرونشست زمین در کشور عزیزمان ایران زیاد از سایر کشورها هست، خاطر نشان کرد: پدیده فرونشست در همدان شهرت جهانی دارد به گونه ای که در اکثر منابع بین المللی آمده است علاوه بر آن رشد فزاینده این پدیده در سال های اخیر در استان هایی چون فارس و کرمان و دشت استهبان غیر قابل انکار است.
وقتی آب های سطحی کفاف نیازهای کشاورزی را نمی دهد
وی پمپاژ آب از سازندهای سخت را از دیگر عوامل فرونشست زمین در کشور عزیزمان ایران نام برد و یادآور شد: مطالعات اخیر در دشت های استان فارس نشان می دهد که آب های آبرفتی در حال برداشت و بسیاری از کشاورزان اقدام به برداشت آب از نظام “کارستی” کردند و این امر به معنی آن است که میزان آب دهی آب های زیر زمینی آبرفتی کافی نبوده است از این رو اقدام به پمپاژ آب از سازندهای سخت و سطوح پایین تر زمین شده است است.
شمشکی در این باره توضیح داد: در نظام کارستی آب با سرعت معینی عبور می کند و با برداشت آب در آن اعوجاج ایجاد می شود و به علت آنکه آب در پایین دست با سرعت زیادی پمپاژ می شود جهت جبران آب برداشته شده، آب با سرعت بیشتری جریان دارد.
وی ادامه داد: به همین دلیل، سطح تماس آب با دیواره سازند زیاد کردن می یابد در نتیجه انحلال پذیری سازند نیز زیاد خواهد شد که این امر توسعه فروچاله را در پی دارد.
به گفته این محقق شرکت زمین شناسی، این پدیده زیاد در کشور عزیزمان ایران مرکزی و زاگرس به علت وجود سازندهای موجود در این مناطق ایجاد می شود.
اثرات فرونشست بر فعالیت گسل ها
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تاکید بر اینکه فرونشست بر روی فعالیت گسل ها اثری ندارد، گفت: ولی فعالیت گسل ها می تواند بر ایجاد فرونشست اثرگذار باشد.
وی با بیان اینکه در بعضی مناطق ساختار گسل ها تعیین کننده نوع خاک خواهد شد، ادامه داد: ولی این امر عامل مهم فرونشست زمین نیست و مسئله مهم آنجایی است که در منطقه ای که آب دهی مناسبی ندارد اقدام به کشت محصولات آب بر می شود.
این مقام مسوول اضافه کرد: بسیاری از کشورهایی چون برزیل و هند که صادرات محصولات کشاورزی دارند، از آب های زیر زمینی برداشت نمی کنند. ولی در کشور عزیزمان ایران حتی همان زمانی که رودها پر آب بودند، آب های سطحی کافی نبوده و به سمت احداث قتات حرکت کردیم.
شمشکی با بیان اینکه آب های قنوات کافی نبوده و اقدام به برداشت آب های زیر زمینی شده است هست، اظهار کرد: حال این پرسش مطرح است که آیا محصولات کشت شده است بر اساس نیازهای کشور است؟ باید گفت که خیر؛ آیا که از الگوی کشت تبعیت نمی کنیم و الگوهای فعلی متناسب با کشور و آب و هوای آن نیست. جهت تایید این گفته می توان به کشت محصولاتی اشاره کرد که در جایی کشت می شوند که به علت نبود مصرف کننده، تخریب می شوند. این امر ناشی از بی برنامگی در حوزه کشت محصولات کشاورزی است.
وی با تاکید بر اینکه چنین رویکردی منجر به هدر رفت آب خواهد شد، ادامه داد: در حوزه آب هم اصطلاح آب “تجدیدذ پذیر” وجود دارد ولی تجدید پذیر بودن آب به معنی بازگشت 2 تا 3 سال نیست بلکه بر حسب نوع آبخوان ها از چند ده سال تا چندهزار سال وقت نیاز داریم تا آبخوانها تجدید شوند.
زنگ های هشداری که به صدا درآمده است
شمشکی در پاسخ به این پرسش که کدام یک از دشت های کشور عزیزمان ایران در اوضاع هشدار فرونشست قرار دارند، گفت: دشت های مرکزی و جنوب شرقی کشور عزیزمان ایران که آبخوان ها و آب های سطحی مهمی ندارد اوضاع متعادلی دارند ولی از سوی دیگر همه دشت هایی که از آنها به عنوان دشت های مهم کشور یاد و کشاورزی انجام می شود با مسئله فرونشست مواجه هستند.
وی دشت های تهران، کرج، ورامین، هشتگرد، قزوین، مشهد، نیشابور، سبزوار، رفسنجان، کرمان و همدان را از جمله دشت هایی دانست که به دچار فرونشست شده است اند و افزود: زمانی ما تصور نمی کردیم دشت های استان فارس دچار فرونشست شوند ولی امروزه بسیاری از دشت های این استان به خاص دشت “استهبان” و “فسا” با این پدیده مواجه است.
شمشکی با اشاره به اوضاع فرونشست در دشت های میناب و میاندواب که روزگاری مساله آب جهت آنها دردسر آفرین بود، اظهار کرد: این دشت ها در سال های اخیر دچار کمبود آب و فرونشست و ترک سطح زمین شده است اند.
این محقق حوزه فرونشست تاکید کرد: به علت نوع خاک، پیچیدگی های در منطقه میناب استان هرمزگان وجود دارد از این رو ممکن است ترک هایی که در این منطقه ایجاد شده است مستقیما ناشی از پدیده فرونشست نباشد و اظهار نظر کردن در این منطقه نیاز به مطالعات بیشتری دارد.
وی با تاکید بر اینکه اکثر دشت های کشور عزیزمان ایران با شدت و ضعف های متفاوت دچار فرونشست زمین هستند، یادآور شد: کل دشت های حاشیه ناحیه البرز از استان خراسان تا تبریز با درجات متفاوتی با پدیده فرونشست مواجه هستند.
شمشکی با بیان اینکه استان اصفهان یکی از استان هایی است که فرونشست زیادی دارد، یادآور شد: استان های فارس، کرمان و اصفهان بدترین اوضاع از لحاظ فرونشست را دارند ضمن آنکه سایر استان های حاشیه ای آنها مانند یزد نیز به مقداری کمتری نسبت به این 3 استان دارای فرونشست هستند.
به گفته وی “ابر کوه” با چالش شدید فرونشست مواجه است.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی پایتخت کشور عزیزمان ایران با اشاره به فرونشست های استان تهران، گفت: فرونشست در استان پایتخت کشور عزیزمان ایران زیاد در زمین های کشاورزی و حاشیه است ولی به علت وجود شریان های حیاتی میزان ریسک زیاد کردن یافته است.
وی با تاکید بر اینکه دشت های تهران، ورامین، هشتگرد و قزوین جز دشت های مسئله دار از لحاظ فرونشست هستند، افزود: علاوه بر آن دشت های خراسان جنوبی و نیشابور در اوضاع بحرانی قرار دارند.
شمشکی با بیان اینکه فرونشست در دشت های استان سمنان به علت میزان تراکم کم جمعیت و صنعت، دارای ریسک کمی هست، اضافه کرد: ولی این مناطق نیز حایز اهمیت هستند.
این محقق، با بیان اینکه دشت های زنجان و شبستر دچار فرونشست هستند، افزود: در استان های جنوبی کشور نیز مساله فرونشست استان هرمزگان جدی است ولی در خوزستان مساله حادی وجود ندارد ولی به علت سد سازی های صورت گرفته نیاز به برنامه ریزی های متناسب با منطقه دارد.
زلزله، فرونشست و دیگر هیچ
شمشکی کشور عزیزمان ایران را کشوری را خطر ریسک زلزله اوج توصیف کرد و گفت: ولی بعضی از کشورها مانند چین، فلیپین، ژاپن آمریکای شمالی و ترکیه اوضاع لرزه خیزی آنها زیاد از کشور عزیزمان ایران است ولی وحشتی که ما از زلزله داریم آنها ندارند.
وی در پاسخ به پرسش که در فرونشست مساله مقاوم سازی مطرح نیست بعد چگونه می توان با آن مقابله کرد، توضیح داد: مهمترین مساله در زمینه زلزله مقاوم سازی سازه ها است که ما را در برابر زلزله آسیب پذیر کرده است ولی در فرونشست بیش از 90 درصد راهکارهای سازه ای وجود ندارد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست محیطی و مهندسی شرکت زمین شناسی عالی ترین راهکار مقابله با فرونشست زمین را کم کردن برداشت آب های زیر زمین با تاکید بر اتخاذ روش های مدیریت بحران ذکر کرد و گفت: تا زمانی که میزان برداشت آب های زیر زمینی کنترل نشود ما با چالش فرونشست زمین مواجه هستیم.
شمشکی در عین حال با بیان اینکه فرونشست زمین همانند زلزله یک خطر دایمی نیست، افزود: تا زمانی که کره زمین پا برجا است زلزله وجود دارد ولی در فرونشست لایه های محدودی هستند که قبلا دارای آب بودند و ما با برداشت آب آنها به تدریج خشک کرده ایم و در نهایت فرونشست رخ خواهد داد.
وی با اشاره به مخاطرات فروچاله و فرونشست گفت: تصور کنید یکی از این فروچاله ها در زیر یک نیروگاه و یا پالایشگاه رخ دهد که در این صورت تبدیل به فاجعه ملی خواهد شد؛ آیا که فروچاله سازه را می بلعد و در فرونشست ها نیز مشاهده می شود اوضاع طبیعی کشور را به هم ریخته است.
چشمه های خشک شده است بر اثر زلزله
وی با اشاره به اثرات خشک شدن بعضی از چشمه های استان کرمانشاه به علت زلزله 21 آبان ماه این منطقه گفت: آب در بسیاری از چشمه ها از طریق درز و شکاف هایی به سطح زمین می جوشند که از حرکت گسل ها ایجاد شده است است و زمانی که شکست بزرگی در گسل ها رخ می دهد یا شکافی بسته می شود و یا شکافی باز می شود.
شمشکی با بیان اینکه در بعضی از زلزله ها مسیر چشمه ها مسدود می شود، ادامه داد: در این صورت آب در زیر زمین محبوس می شود ولی آب جهت هر لحظه در زیر زمین باقی نمی ماند بلکه مسیر جدیدی را گزینش می کند تا به سطح زمین برسد.گ
وی تاکید کرد: این پدیده نمی تواند موجب فرونشست زمین شود.
واژه های کلیدی: ایران | استان فارس | استان تهران | استان سمنان | استان کرمان | فرونشست زمین | اخبار اجتماعی
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
